Hanna Bojczuk
"Graficzne znaki książkowe lekarzy i współczesnych stomatologów polskich"



     W 1975 roku Wolfgang Beier wykonał ekslibris dla Zdzisława Gajdy (1930-) lekarza stomatologa, historyka medycyny w Krakowie7.
Ekslibris Zdzisława Gajdy Przedstawia on św. Apolonię, która trzyma skrzypce z wyrwanym zębem. Postać Apolonii umieszczona jest w kole, wokół którego biegnie napis: Exlibris Dr Zdzisław Gajda8.
Św. Apolonia żyła w Aleksandrii w latach 247-265. Według tradycji katolickiej, miała być torturowana za wiarę przez wyrywanie jej zębów, a następnie spalona na stosie. W wielu krajach chrześcijańkich była uznawana za patronkę cierpiących na ból zębów9. Kilka ekslibrisów dla Zdzisława Gajdy i jego żony Barbary, techniką offsetową wykonał Włodzimierz Borkowski. Przeważnie są to kompozycje tekstowo rysunkowe lub tylko tekstowe.


     W 1978 roku Mieczysław Teodozjusz Jesionowski (1922-1999), wspólnie z grafikiem Maksymilianem Kałużnym opracował kilka wersji swojego ekslibrisu. Zostały wykonane techniką offsetową. Jeden z nich o wymiarach 60 x 35 mm, przedstawia grecką boginię Venerę (Wenus), ustawioną na tle rozpiętego skrzydła jazdy konnej huzarów. Na jednej wersji tego ekslibrisu, w górną część skrzydła wkomponowano znak Polski Walczącej. W czasie okupacji hitlerowskiej Mieczysław Jesionowski, pseudonim "Zojka", brał udział w Powstaniu Warszawskim. W 1945 r. rozpoczął studia w Akademii Stomatologicznej w Warszawie.

Ekslibris Mieczysława Jesionowskiego W 1961 roku na podstawie pracy "Historia dentystyki w Polsce do XIX wieku włącznie", otrzymał stopień doktora nauk stomatologicznych. Promotorem tej pracy był kierownik Głównej Biblioteki Lekarskiej (GBL) prof.Stanisław Konopka (1896-1982). W 1967 roku dr Mieczysław Jesionowski otrzymał stopień docenta habilitowanego nauk medycznych, na podstawie dorobku naukowego i publikacji "Historia stomatologii Polskiej" (Wrocław 1963), drugie wydanie 197110. Doc. M. Jesionowski zmarł 20 grudnia 1999 r. Został pochowany na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie11.


     Obecnie można zauważyć znaczny rozkwit twórczości miniaturowych dzieł sztuki, jakimi są ekslibrisy. Wykonywane są różną techniką (np. miedziorytem) przez profesjonalnych grafików, jak i amatorów. Ekslibrisy urzekają bogactwem formy i precyzją wykonania. Ekslibris Krzysztofa Wróblewskiegi


Czasem nawiązują do zainteresowań osoby, dla której są tworzone. Np. ekslibrisy wykonane dla doktora Dziulikowskiego (ur. 1913), wrocławskiego lekarza radiologa, właściciela znanej w kraju i za granicą kilkutysięcznej kolekcji min. medycznych ekslibrisów, nawiązuja do jego tradycji rodzinnych oraz wykonywanego przez niego zawodu. Dużą kolekcję ekslibrisów medycznych może również poszczycić się dr Krzysztof Wróblewski - lekarz neurolog z Zamościa.

     Współczesne środowisko lekarskie i farmaceutyczne, ma wielu utalentowanych artystów - rysowników, twórców setek małych arcydzieł sztuki graficznej. Należy do nich farmakolog Krzysztof Kmieć z Krakowa, czy też nieżyjący już farmaceuta Henryk Pankiewicz z Łodzi.
     Autorka niniejszego artykułu zdaje sobie sprawę z faktu niedostecznego omówienia tematu, nawet za tak wąskiej specjalizacji, jaką jest ekslibris stomatologiczny. Wykorzystała zaledwie część zebranych przez siebie materiałów, które prezentowała na XVII Zjeździe Polskiego Towarzystwa Historii Medycyny i Farmacji w 1997 r. w Gdańsku.

7. Kto jest kim w polskiej medycynie. Informator biograficzny, Wydawnictwo Interpress, Warszawa 1987, s. 172, 261.
8. A. Scholtz, Zur Geschichte der Polonichen und Deutschen Arzte- Exlibris, "Archiwum Historii Medycyny" 1979, z. 3, s. 368.
9. M. Jesionowski, op. cit., s. 18-19.
10. Kto jest kim..., s.172.
11. H. Bojczuk, Jesionowski Mieczysław Teodozjusz (w:) Slownik biograficzny polskich nauk medycznych XX wieku, pod red. B. Urbanek, Warszawa 2004, T. 3, s. 21-23.


wstecz




Strona główna wystawy