TEMATYKA DYSKUSJI PANELOWYCH
V FESTIWAL NAUKI
Wydział Farmaceutyczny AM w Warszawie

Czy szczepionki zawsze pomagają?
(dr Bohdan Starościak, dr Renata Wolinowska)¹

Szczepionki chronią nas przed chorobami, nie dopuszczają do epidemii, a także zapobiegają zarazom wśród zwierząt hodowlanych, co ma istotne znaczenie gospodarcze. Jednakże ten sposób ochrony nie zawsze jest skuteczny, a czasem ma niebezpieczne w skutkach działania uboczne. Kiedy się tak dzieje i dlaczego, można było dowiedzieć się w trakcie wykładu, połączonego z dyskusją panelową. Na wstępie zdefiniowano szczepionki i podzielono je na grupy ze względu na sposób działania, skład i przeznaczenie. Następnie przedstawiono podstawowe sposoby i kierunki opracowywania nowych szczepionek, a także ulepszania już istniejących tak, aby były skuteczniejsze i bezpieczniejsze. W szczególności omówiono rekombinowane szczepionki przeciw wirusowemu zapaleniu wątroby typu A i B, otrzymywane przy zastosowaniu inżynierii genetycznej.
Następnie zostały zasygnalizowane najważniejsze przeciwwskazania do stosowania różnych grup szczepionek, przyczyny nieskuteczności szczepień oraz procesy przebiegające w świecie drobnoustrojów, które zmuszają nas do zmian w sposobach profilaktyki zakażeń, nie tylko w medycynie, ale także w weterynarii. Była także okazja do rozważenia zagadnienia - szczepić czy nie szczepić zwierzęta przeciwko pryszczycy?
_______________________________________
¹ Zakład Mikrobiologii Farmaceutycznej, Akademia Medyczna w Warszawie, 02-007 Warszawa, ul. Oczki 3, tel. 628 0822, kierownik: dr Bohdan. J. Starościak.

Czy witamina E może zaszkodzić?
(dr Zofia Suchocka)¹

Witamina E jest dla człowieka niezbędnym składnikiem żywieniowym, zapewniającym optymalny rozwój oraz utrzymanie właściwej struktury i funkcji układu nerwowego, krwionośnego, immunologicznego, rozrodczego i mięśni. Po odkryciu witaminy E, co miało miejsce już 80 lat temu, stwierdzono, że jej niedobór powoduje resorpcję płodu, zaburzenia neurologiczne, degradację mięśni i przyspiesza procesy starzenia. A ponieważ zdolność do reprodukcji oraz dobrą sprawność umysłową wiązano wówczas wyłącznie z młodym wiekiem, nazwano ją więc „witaminą młodości”.
Od czasu zsyntetyzowania octanu alfa-tokoferolu - to właśnie ten związek zawierają znane nam kapsułki witaminy E - możliwa stała się zakrojona na szeroką skalę suplementacja tą witaminą, a więc lecznicze lub zapobiegawcze wzbogacanie diety. Najbardziej aktywną postacią witaminy E w naszym organizmie jest istotnie alfa-tokoferol, lecz w źródłach naturalnych, takich jak zarodki pszenicy, oleje roślinne, warzywa i owoce występuje jeszcze co najmniej 7 innych związków o podobnej budowie, z których każdy posiada aktywność biologiczną i jest nieodłącznym składnikiem naturalnej witaminy E. Można więc powiedzieć, że zastosowanie syntetycznej postaci witaminy E jest daleko idącym zmodyfikowaniem i uproszczeniem naturalnej diety.
Od czasu odkrycia antyoksydacyjnych (przeciwutleniających) właściwości alfa-tokoferolu stał się on rewelacją medyczną. Okazało się, że związek ten zmiata wolne rodniki tlenowe, które, występując w nadmiarze, stają się przyczyną wielu groźnych chorób, takich jak miażdżyca, cukrzyca, choroby reumatyczne, choroby nowotworowe, a także są jedną z przyczyn starzenia się organizmu. Wykazano, że alfa-tokoferol przeciwdziała tym niekorzystnym procesom, jak również wyhamowuje stany alergiczne, spowalnia rozwój choroby Alzheimera, a nawet zapobiega rakotwórczemu działaniu wysokich dawek beta-karotenu u palaczy. Jako antyoksydant rozpuszczalny w tłuszczach jest odpowiedzialny za ochronę błon biologicznych oraz lipoprotein, które transportują m. in. cholesterol we krwi.
Jednakże w trakcie badań nad antyoksydacyjnym działaniem alfa-tokoferolu najczęściej pomijano fakt, że ten związek zmiatając wolne rodniki sam staje się wolnym rodnikiem, a więc w różnych stadiach działania może wykazywać zarówno właściwości antyoksydacyjne, jak i prooksydacyjne. Tematem wykładu i dyskusji było nie tylko korzystne działanie witaminy E, lecz także zagrożenie, jakie może powodować stosowanie dużych dawek tego „eliksiru młodości”.
__________________________
¹ Katedra i Zakład Biochemii i Chemii Klinicznej, Wydział Farmaceutyczny, Akademia Medyczna w Warszawie, ul. Banacha 1, 02-097 Warszawa, tel./faks 823 0325, kierownik: prof. dr hab. Jan Pachecka.