Zagajenia dyskusji:

Bakterie zmodyfikowane genetycznie przy zastosowaniu metod inżynierii genetycznej jako producenci wybranych leków, drożdże transgeniczne jako producenci leków.
(dr Bohdan J. Starościak)

Omówiono wykorzystanie bakterii zmodyfikowanych metodami inżynierii genetycznej do wytwarzania różnych grup leków: enzymów i toksyn bakteryjnych, białek ludzkich i zwierzęcych, antybiotyków, szczepionek. Najwięcej uwagi poświęcono  niechorobotwórczym bakteriom transgenicznym, do których wprowadzone zostały obce geny z innych bakterii (także chorobotwórczych), z wirusów, zwierząt i ludzi.

Rozległa wiedza na temat drożdży piekarniczych (Saccharomyces cerevisiae), ich fizjologii i genetyki oraz fakt, że są to organizmy niechorobotwórcze, od wieków stosowane w produkcji żywności, predysponuje je do zastosowania przy produkcji leków. Do celów przemysłowych używane są drożdże także innych gatunków, ponieważ szczepy te często pozwalają na uzyskanie wysokiej wydajności produktu. Wydaje się, że wykorzystanie wiedzy o funkcjonowaniu komórki drożdży piekarniczych do modyfikacji innych szczepów może być punktem wyjścia do konstrukcji nowoczesnych, wysokowydajnych szczepów, produkujących leki.

Organy transgeniczne roślin leczniczych jako źródło substancji o właściwościach farmakologicznych
(dr Hanna Olędzka*)

Rośliny wytwarzają wiele substancji stosowanych w lecznictwie. Hoduje się całe rośliny lub prowadzi się kultury komórek, tkanek i organów roślinnych in vitro (w szkle). Można także hodować korzenie transformowane genetycznie, używając naturalnie występującej w przyrodzie bakterii Agrobacterium rhizogenes.
Nowe możliwości wykorzystania roślin do otrzymywania produktów stosowanych w lecznictwie stwarza rozwój metod inżynierii genetycznej. Okazuje się, że w pewnych warunkach geny zwierzęce mogą funkcjonować w komórkach roślinnych, wytwarzając zwierzęce (lub ludzkie) białka. Podejmowane są próby uzyskania w ten sposób np. hemoglobiny w tytoniu lub przeciwciał ludzkich w innych roślinach.
Prowadzone są też badania nad otrzymywaniem roślin transgenicznych, wytwarzających białka (antygeny) drobnoustrojów chorobotwórczych. Rośliny takie mogłyby być wykorzystywane jako jadalne szczepionki np. przeciwko cholerze bądź żółtaczce.
-------------------------------------------
*współautorką opracowania wystąpienia jest dr Olga Olszowska
¹ Zakład Mikrobiologii Farmaceutycznej, Akademia Medyczna w Warszawie, 02-007 Warszawa, ul. Oczki 3, tel. 628 0822, kierownik: dr Bohdan. J. Starościak.
² Katedra i Zakład Biologii i Botaniki Farmaceutycznej, Wydział Farmaceutyczny, Akademia Medyczna w Warszawie, ul. Banacha 1, 02-097 Warszawa, tel. 823 5984, faks 823 5984, kierownik: prof. dr hab. Mirosława Furmanowa.

Zagajenie dyskusji:

Ze względu na powszechnie występujące zatrucie środowiska naturalnego, a zwłaszcza “kwaśne deszcze”, prowadzone są badania nad uzyskiwaniem biomasy grzybów jadalnych pod powierzchnią ziemi, metodą tzw. hodowli głębinowej. W przyszłości może to być jedyna metoda uzyskiwania grzybni, ponieważ np. smardze prawie już w Polsce wyginęły, a sztuczna hodowla całych owocników nie daje pozytywnych rezultatów.

Gatunek grzybów jadalnych, zwany boczniakiem koreańskim, wykazuje następujące interesujące właściwości:

Zagajenie dyskusji:

Wątroba jest niezwykle ważnym biochemicznym reaktorem organizmu, odpowiedzialnym za syntezę białek osocza krwi i uczestniczącym w oczyszczaniu organizmu z własnych i obcych toksyn. Ponadto ten najaktywniejszy chemicznie i największy narząd w jamie brzusznej magazynuje i udostępnia liczne ważne substancje metaboliczne oraz decyduje o prawidłowym gospodarowaniu cholesterolem. Związki, jakie łączą wątrobę z pozostałymi narządami organizmu są tak ścisłe, iż nawet najdrobniejsza nieprawidłowość w jej funkcjonowaniu prowadzi do pogorszenia ogólnej kondycji ustroju.
Wątroba podlegać może licznym procesom chorobowym. Najpowszechniej występującymi i najgroźniejszymi z nich są: marskości, zapalenia wirusowe, zwane żółtaczkami zakaźnymi, oraz nowotwory. Współczesna medycyna dysponuje rozległym arsenałem farmakologicznych i chirurgicznych metod leczenia tych chorób. O doborze właściwej metody terapii oraz jej skuteczności decyduje prawidłowa diagnoza, a następnie bieżąca ocena postępów leczenia. Celowi temu służą biochemiczne metody diagnostyczne.
Na wstępie przedstawiono metody nowoczesnej diagnostyki chorób wątroby, a także zasady ich doboru i stosowania. Następnie odbyła się dyskusja nad interpretacją wyników tych metod, ich zaletami i ewentualnymi niedostatkami. Stwierdzono, co dzisiaj wiadomo o diagnostyce i leczeniu chorób wątroby, i prognozowano, co może zmienić się jutro.
---------------------------------------------
¹ Katedra i Zakład Biochemii i Chemii Klinicznej, Wydział Farmaceutyczny, Akademia Medyczna w Warszawie, ul. Banacha 1, 02-097 Warszawa, tel. 823 0325, faks 823 1487, kierownik: prof. dr hab. Jan Pachecka.

Zagajenie dyskusji:

Określenie “alergia” pochodzi z jęz. greckiego, w którym allos ergein oznacza “dziwną chorobę”. To schorzenie w nowożytnych czasach po raz pierwszy zostało opisane dopiero w 1906 roku. Alergia, często określana jako atopia, stanowi jeden z najbardziej powszechnych problemów zdrowotnych naszych czasów. Jest zazwyczaj wywołana kontaktem pacjenta z niektórymi substancjami, które występują w otaczającym nas środowisku. Znanych jest wiele związków, przyczyniających się do złego samopoczucia u wszystkich, np. zapach farb czy opary benzyny, lecz w chorobie alergicznej objawy wywołane tylko przez te substancje, które u zdrowych osób nie powodują zmian chorobowych. Synonimem alergii jest uczulenie lub nadwrażliwość. Istnieje kilka typów alergii, różniących się mechanizmem odpowiedzi immunologicznej, a co za tym idzie, szybkością pojawienia się objawów chorobowych.

Jak powstaje alergia ?
Pacjenci często zgłaszają, iż objawy wystąpiły nagle po kontakcie z substancją, która dotychczas nie wywoływała u nich zmian chorobowych. Pierwszy kontakt z alergenem powoduje powstanie reakcji pierwotnej, dzięki której organizm “zapamiętuje” daną substancję jako zdolną do wywołania alergii. Utrwalanie w pamięci immunologicznej organizmu tej informacji może trwać kilka dni lub nawet kilka lat. Po tym okresie, po ponownym kontakcie z alergenem pojawia się właściwa reakcja uczuleniowa, wywołująca pełne objawy kliniczne choroby, którą nazywamy reakcją wtórną.
Atopia jest chorobą dziedziczną, występowanie jej u jednego z rodziców stwarza możliwość zachorowania potomstwa w 30%. Natomiast gdy rodzice obydwoje są alergikami to prawdopodobieństwo ujawnienia się atopii u dzieci wzrasta do 70%.

Kto głównie choruje na alergię ?
Najwięcej zachorowań na alergię obserwuje się w krajach wysoko rozwiniętych, w dużych aglomeracjach miejskich. W ostatnich latach nastąpił znaczny wzrost liczby przypadków schorzeń górnych dróg oddechowych (pyłkowica traw, całoroczny alergiczny nieżyt nosa), alergii pokarmowych i atopowej astmy oskrzelowej. To jedne z najczęściej spotykanych chorób z grupy ryzyka - wg. WHO znajdują się na czwartej pozycji po nowotworach, chorobach układu krążenia i AIDS. W samych tylko Stanach Zjednoczonych na alergię choruje ponad 25% populacji. W Polsce choruje tylko 14% populacji, ale powstaje pytanie, czy nie jest to efekt gorszej wykrywalności tych schorzeń..

Jaka to jest choroba? Jaki jest jej charakter? Jakie substancje wywołują uczulenie? Jak ich unikać, a więc jak zapobiegać rozwinięciu się alergii? Jak diagnozować alergię? Jak leczyć alergików? Na te i szereg innych pytań staraliśmy się udzilić wyczerpujących odpowiedzi w trakcie tegorocznego Festiwalu Nauki.
-----------------------------------
¹ Poradnia Alergologiczna, Samodzielny Publiczny Centralny Szpital Kliniczny, ul. Banacha 1, 02-097 Warszawa, tel. 823 6411 w. 1244, 2442, kierownik: prof. dr hab. Edward Zawisza.
² Katedra i Zakład Biochemii i Chemii Klinicznej, Akademia Medyczna w Warszawie, ul. Banacha 1, 02-097 Warszawa, tel. 823 0325, faks 823 1487, kierownik: prof. dr hab. Jan Pachecka.