TEMATYKA DYSKUSJI PANELOWYCH
IX FESTIWAL NAUKI
Wydział Farmaceutyczny AM w Warszawie
Żywność wzbogacona a zdrowie człowieka
(prof. ndzw. dr hab. Andrzej Tokarz1)
Od starożytnych czasów istniała świadomość zależności zdrowia człowieka od racjonalnego odżywiania. Dotychczas jednak zwracano głównie uwagę na występowanie poszczególnych składników w diecie, które, dostarczane w odpowiednich, ilościach zgodnych z zapotrzebowaniem, zapewniały prawidłowe funkcjonowanie organizmu.
Nowe podejście polega na przypisaniu żywności szczególnej roli prozdrowotnej. Powstało zatem pojęcie tzw. żywności funkcjonalnej, zdobywające coraz więcej zwolenników, głównie w USA i Japonii, ale także w Europie, w tym również w Polsce. Żywność funkcjonalna, dodatkowo wzbogacona aktywnymi składnikami stosowanymi w żywieniu, staje się ogniwem pośrednim między żywnością a lekiem. Są to więc specjalnie spreparowane produkty spożywcze, które wykazują korzystny, udokumentowany wpływ na zdrowie. W zależności od rodzaju składników, wzbogacających produkt spożywczy, uzyskuje się różne efekty prozdrowotne, m.in. także immunostymulujace i antymiażdżycowe.
Bakteriofagi w medycynie - przeszłość i przyszłość
(prof. dr hab. med. Andrzej Górski2, dr Bohdan Starościak3)
Bakteriofagi, organizmy niszczące bakterie, zwane także "wirusami bakterii" lub w skrócie fagami, znane są od dawna. Już w początkach 20-go wieku z dobrym skutkiem próbowano stosować je w leczeniu chorób zakaźnych. Późniejsze sukcesy w zakresie stosowania chemioterapeutyków i antybiotyków spowodowały, ze zaniechano badań nad terapeutyczną przydatnością fagów. Jednak pozostały one ważnym organizmem modelowym w badaniach genetycznych, jak np. bakteriofag lambda pałeczki okrężnicy, oraz jako narzędzie dokładnej identyfikacji niektórych bakterii w procesie tzw. fagotypowania. Temat zastosowania bakteriofagów w terapii obecnie powraca.
W trakcie spotkania będą omówione następujące zagadnienia:
- możliwość stosowania fagów w terapii, np. w pewnych przypadkach jako alternatywa dla antybiotykoterapii;
- oddziaływanie fagów z ludzkim układem odpornościowym;
- działanie przeciwnowotworowe;
- możliwość stosowania bakteriofagów przeciw innym patogenom, np. wirusom.
Należy także pamiętać, że polscy lekarze jako jedni z pierwszych zastosowali fagi w terapii i do tej pory, przez długi czas w zapomnieniu, te prace kontynuują.
Analiza zanieczyszczeń wód metodą bioindykacji
(dr Grzegorz Nałęcz-Jawecki4)
Bioindykacja jest metodą wykorzystującą jako wskaźnik organizm żywy, którego reakcja jest podstawą oceny stopnia toksyczności badanej próbki. Organizmy testowe, zwane bioindykatorami, powinny być szczególnie wrażliwe na związki chemiczne szkodliwe dla środowiska i dla człowieka.
Można wyróżnić dwa podstawowe rodzaje metod bioindykacyjnych. Pierwszy, tzw. środowiskowy, ma na celu ocenę stanu środowiska przyrodniczego oraz wpływu substancji chemicznych, zwłaszcza pestycydów, detergentów oraz metali ciężkich, na różne ekosystemy.
Drugi - "wodociągowy", służy do analizy wody przeznaczonej do picia. Bioindykatory, organizmy specjalnie wyselekcjonowane pod kątem szczególnie wysokiej wrażliwości, stosuje się w celu zabezpieczenia ujęć wody pitnej przed przypadkowym bądź umyślnym zanieczyszczeniem.
W czasie wykładu przedstawione zostały metody bioindykacyjne wykorzystujące różne organizmy żywe, jak glony, pierwotniaki, bakterie i rozwielitki. Omówiono metody analizy przepływowej stosowane w wodociągach, a także zaprezentowano przykład analizy stanu wybranych rzek Polski Centralnej.
Czy mycie skraca życie?
(dr Bohdan Starościak3)
Nie ulega wątpliwości, że odpowiedni, higieniczny tryb życia, w tym dbałość o czystość, jest konieczny i przyczynia się do dobrego stanu zdrowia i przedłużenia życia. Jednakże - "przysłowie to stare: we wszystkim mieć miarę", a więc i w tym przypadku należy zastanowić się, jaki dalekosiężny skutek może mieć stałe przybywanie w częściowo wyjałowionym otoczeniu lub jakie są następstwa systematycznego pozbawiania skóry jej naturalnych składników ochronnych, nawet jeśli w ich miejsce zaaplikujemy lepsze lub gorsze kosmetyki pielęgnacyjne.
W trakcie spotkania omówiono następujące kwestie:
- Obecnie uważa się, że znaczne ograniczenie kontaktu dzieci z drobnoustrojami może prowadzić do narastania różnych chorób alergicznych. Zgodnie z tzw. "hipotezą higieniczną", układ odpornościowy nieprzyzwyczajonego organizmu reaguje na infekcje nieproporcjonalnie gwałtownie, co prowadzi do odczynów alergicznych.
- Nadużywanie w gospodarstwie domowym rozmaitych preparatów, zawierających środki przeciwdrobnoustrojowe, jak n. p. płyny czyszczące, kosmetyki, czy środki higieniczne, może prowadzić do znacznych zmian w ludzkiej naturalnej mikroflorze. Takie zmiany często są przyczyną różnych schorzeń, nie tylko skórnych. Należy podkreślić, że do nadużywania wspomnianych preparatów przyczynia się agresywna reklama.
- Powszechne stosowanie substancji przeciwbakteryjnych prowadzi do wyselekcjonowania szczepów drobnoustrojów bardziej opornych zarówno na odpowiednie leki, jak i na środki dezynfekcyjne. Obecnie ten proces zachodzi nie tylko w szpitalach, ale w każdym gospodarstwie domowym.
Jak zaradzić niekorzystnym zjawiskom, jak nie dawać się uwieść nachalnej reklamie, jak dbać o czystość, ale "z głową" - to tematy dyskutowane na spotkaniu.
Adresy i telefony:
1Katedra i Zakład Bromatologii, Wydział Farmaceutyczny, Akademia Medyczna w Warszawie, ul. Banacha 1, 02-097 Warszawa, tel. 572 0785, kierownik prof. ndzw. dr hab. Andrzej Tokarz.
2 Zakład Immunologii Klinicznej, Instytut Transplantologii, Akademia Medyczna w Warszawie, 02-006 Warszawa, ul. Nowogrodzka 59, tel. (022) 502 1260, kierownik: prof. dr hab. med. Andrzej Górski; Instytut Immunologii i Terapii Doświadczalnej PAN im. L. Hirszfelda, 53-114 Wrocław, ul. Rudolfa Weigla 12, tel. (071) 337 3491, dyrektor: prof. dr hab. med. Andrzej Górski.
3 Zakład Mikrobiologii Farmaceutycznej, Wydział Farmaceutyczny, Akademia Medyczna w Warszawie, 02-007 Warszawa, ul. Oczki 3, tel. 628 0822, kierownik: dr Bohdan J. Starościak.
4Zakład Badania Środowiska, Wydział Farmaceutyczny, Akademia Medyczna w Warszawie, ul. Banacha 1, 02-097 Warszawa, tel. 5720 738, kierownik: prof.. dr hab. Józef Sawicki.