Dlaczego leki działają?
Dr Mirosław Rewekant¹

Voltair swego czasu miał powiedzieć, że lekarze przepisują leki, o których sami mało wiedzą tym, którzy o lekach wiedzą jeszcze mniej. W tym okresie (wiek XVII) lekarze często dokonywali na ludziach eksperymentów, a wnioski z dokonanych obserwacji wykorzystywali w dalszej praktyce. Tak wyglądały początki farmakoterapii.
Dopiero na przełomie XVIII i XIX wieku  Francois Magendi i Claude Bernard wprowadzili metody eksperymentalne na zwierzętach w fizjologii i farmakologii, dając początek badaniom przedklinicznym leków. W tym czasie osiągnięcia w dziedzinie chemii dostarczyły pierwszych przesłanek o mechanizmach działania leków na poziomie tkanek określonych narządów.
Na początku XX wieku pojawiły się pionierskie prace Clarcka i Gadumma dotyczące teorii receptorowej działania leków, stając się fundamentem rozwoju racjonalnej terapii.
Wkrótce potem zaczęto wprowadzać procedury terapeutyczne w oparciu o przeprowadzone wcześniej kontrolowane badania kliniczne.
Odnotowany w ostatnich 3 dekadach gwałtowny rozwój nauk biologicznych zaowocował zupełnie nowymi informacjami o mechanizmach działania leków i ich interakcjach z receptorami. Wyizolowano wiele grup receptorów, poznano ich strukturę, a ostatnio stało się możliwe ich klonowanie. Wprowadzono techniki komputerowe do modelowania struktur receptorowych oraz substancji biologicznie aktywnych. Równocześnie znacznie poszerzyła się nasza wiedza o mechanizmach niepożądanego działania leków.
Nasuwa się pytanie, czy przytoczona na wstępie opinia Voltaira wytrzymała próbę czasu?
Co dzisiaj wiemy o mechanizmach działania leków, a co jeszcze pozostaje w sferze hipotez?
W jaki sposób farmakologia może sprostać wyzwaniom przyszłości?
Te i inne problemy były dyskutowane w trakcie spotkania.
_____________________________
¹Zakład Farmakodynamiki, Wydział Farmaceutyczny, Akademia Medyczna w Warszawie, ul. Krakowskie Przedmieście 26/28, 00-325 Warszawa, tel. 828 1088. Kierownik: prof. dr hab. Stanisław W. Gumułka.

Osteoporoza - ukryty złodziej kości
(mgr Sławomir Białek¹)

Definicja jest następująca: “Osteoporoza jest układową chorobą szkieletu charakteryzującą się niską masą kości i zaburzoną jej mikroarchitekturą, wiodącą do wzmożonej łamliwości”. Choroba ta dotyczy dużej grupy osób, zarówno kobiet po 50 roku życia (ponad 25% chorych), mówi się wtedy o osteoporozie pomenopauzalnej, jak i mężczyzn po 70-tce - w takim przypadku jest to osteoporoza starcza (około 10% chorych). W ostatnich latach badania epidemiologiczne wykazały, iż na osteoporozę zaczyna chorować coraz więcej ludzi młodych między 20 a 30 rokiem życia, a niekiedy nawet i młodszych - mamy wtedy do czynienia z tzw. osteoporozą idiopatyczną  o nieznanej przyczynie.
Duża częstość zachorowań i wynikłych z tego złamań, a także wysokie koszty diagnostyki i leczenia powodują, że osteoporoza stanowi bardzo poważny problem społeczny i cywilizacyjny. Szczególnie niepokojące są zachorowania wśród ludzi młodych.
Jak przeciwdziałać rozwojowi osteoporozy, a także unikać i zapobiegać nieszczęściom wynikłym ze złamań? Warunkiem powodzenia jest bardzo dobra znajomość czynników ryzyka tej choroby, poprawne diagnozowanie oraz skuteczne leczenie. Rekomendacje i zasady postępowania zostały opracowane, a więcej na ten temat można było dowiedzieć się na naszym spotkaniu dyskusyjnym.
_________________________________
¹Katedra i Zakład Biochemii i Chemii Klinicznej, Akademia Medyczna w Warszawie, ul. Banacha 1, 02-097 Warszawa, tel/faks 823 0325, kierownik: prof. dr hab. Jan Pachecka.

Otyłość u dzieci - przyczyny i leczenie
(dr Zofia Suchocka¹)

W krajach rozwiniętych aż 20% społeczeństwa stanowią ludzie otyli, kolejnym 30% dokucza nadwaga. Jeśli będzie nam przybywało kilogramów w takim tempie jak dotychczas, to po 2030 roku każdy statystyczny mieszkaniec Ziemi powinien być otyły. Statystycznie każdy grubas ma co najmniej 20% szans, że jego przypadłość jest uwarunkowana genetycznie, czyli może ujawniać się w kolejnych pokoleniach, zwłaszcza przy sprzyjających czynnikach środowiskowych.
Szczególnie niepokojący jest wzrost częstości występowania otyłości wśród dzieci, u których zazwyczaj jest to tzw. otyłość prosta, czyli taka, której nie towarzyszą zaburzenia hormonalne. W Polsce dotyczy ona co siódmego dziecka w wieku szkolnym, natomiast w odniesieniu do młodszych dzieci brak jest wiarygodnych danych. Pobór energii z pożywienia jest u tych dzieci wyższy niż jej wydatkowanie, choć - należy to podkreślić - nie zawsze jedzą one więcej niż ich szczupli rówieśnicy.
Pojawienie się otyłości w dzieciństwie zwiększa w życiu dorosłym ryzyko rozwoju cukrzycy, chorób serca i nerek, schorzeń narządu ruchu, zaburzeń emocjonalnych, a także niektórych nowotworów. Bardziej skomplikowane i trudniejsze staje się także leczenie różnych powikłań związanych z otyłością, np. może nastąpić modyfikacja metabolizmu leków.
W wykładzie poświęconym tej problematyce wyjaśniono, od czego może zależeć tendencja do tycia, kiedy nadwaga staje się otyłością, dlaczego występowanie otyłości w dzieciństwie jest groźniejsze niż w wieku dojrzałym, które typy otyłości są szczególnie niebezpieczne dla zdrowia, a nawet życia, oraz jak można zapobiegać tej przypadłości, a jak już wystąpi, jak ją leczyć. W trakcie wykładu przedstawiono wyniki badań dzieci otyłych w aspekcie zagrożenia przedwczesnym rozwojem miażdżycy, prowadzonych w naszej Katedrze przy współpracy z Katedrą i Kliniką Pediatrii i Endokrynologii AM.
____________________________________
¹Katedra i Zakład Biochemii i Chemii Klinicznej, Akademia Medyczna w Warszawie, ul. Banacha 1, 02-097 Warszawa, tel/faks 823 0325, kierownik: prof. dr hab. Jan Pachecka.